Bernard Asselbergs, ‘Bibliografische geschiedenis van Twee vierkante meter’

In: Anton van Duinkerken, Twee vierkante meter, p. 91-92. Uitgeverij Gooi & Sticht bv, Hilversum 1990, 8ste druk, 96 pp.
Linnen band met variant van het opschrift vermeld op de titelpagina: Beterschap zeven auteurs op ziekenbezoek, ontwerper ervan niet achterhaald, 1937, 16 x 23 cm
Linnen band met variant van het opschrift vermeld op de titelpagina: Beterschap zeven auteurs aan uw bed, ontwerper ervan niet achterhaald, 1937, 16 x 23 cm

Uitgeverij Bigot en Van Rossum N.V. te Amsterdam vroeg verschillende schrijvers, onder wie mijn vader, een verhaal te schrijven over ziekenbezoek en verzocht de tekenaar Jo Spier de illustraties te verzorgen. In 1937 verscheen: Beterschap zeven auteurs op ziekenbezoek, met de bijdrage van Anton van Duinkerken: ‘Drie vierkante meter’.

Stofomslag naar ontwerp van Jo Spier: Beterschap zeven auteurs op ziekenbezoek, 1937
Stofomslag naar ontwerp van Jo Spier: Beterschap! 7 auteurs op ziekenbezoek, 1937

Leven in een bed wordt door Van Duinkerken vergeleken met leven op een eiland of beter met leven in een ton. Vanaf het ziekbed stuurt het verhaal dan ook geleidelijk aan op Diogenes!

ontwerptekening a. van Heusden
Ontwerptekening bandversiering Twee vierkante meter door A. van Heusden, Wereld-Bibliotheek, 24 x 33 cm (AvDcollBA)

De vertelling werd in 1938 door Bigot & Van Rossum als Twee vierkante meter afzonderlijk uitgegeven in hun populaire ‘De Uilenreeks’ en er verschenen vervolgens verschillende drukken van, óók zonder datum tijdens de oorlogsperiode. In 1957 bracht de Wereld-Bibliotheek het boek op de markt als premie-uitgave. Het voorstel in 1990 van uitgeverij Gooi & Sticht Twee vierkante meter opnieuw uit te brengen, bood gelegenheid om iets over de boekgeschiedenis van de uitgave toe te lichten.

1e druk, 1938, met beschermomslag transparant cellofaan, 12,5 x 18 cm
twee vierkante meter
3e druk, latere oorlogsuitgave met papieren stofomslag, 12,5 x 17 cm
6
Uitgave van de Wereld-Bibliotheek, 1957,
13 x 20 cm
6
Genummerde luxe-editie WB, stofomslag mee ingebonden, 14 x 20 cm
omslagtweevierkantemeter
Gooi & Sticht, 1990. Ontwerp omslag: Art Groep, Eindhoven, 14 x 21,5 cm

Pas nadat het boek bij Gooi & Sticht verschenen was, viel de aandacht op een door mij over het hoofd geziene editie! Het betrof de extra druk van het eerste deel van mijn vaders Verzamelde geschriften waarin ‘Twee vierkante meter’ was opgenomen.  

Dit deel raakte namelijk na het verschijnen in 1962 spoedig uitverkocht. Er werden 500 exemplaren bijgedrukt en in de bronvermelding werden enkele verbeteringen aangebracht. ‘Pret in bed, een boek voor zieken’ werd vervangen door ‘Zeven auteurs op ziekenbezoek’. Deze nieuwe oplage van Deel I van de Verzamelde geschriften telt aan het einde van het boek vier blanco bladzijden meer – van niet gepagineerd dundrukpapier – dan de eerste oplage en de schutbladen verschillen van kleur. Deze zijn nu niet met grijs maar met wit papier uitgevoerd. Dat er hier sprake van een ‘herdruk’ is, wordt niet aangegeven.

Verzamelde geschriften. Deel I, eerste oplage 1962
De inmiddels opgespoorde varianten tonen aan dat er bij de uitgave van Gooi & Sticht feitelijk sprake is van de 8ste druk als we de uitgave Beterschap zeven auteurs op ziekenbezoek en de twee oplages van de bundeling in Verzamelde geschriften niet meetellen. Al bij al wordt hier geïllustreerd hoe ingewikkeld drukgeschiedenis kan zijn.